Heretyk, to już tego mieczem, ogniem, klątwą, dzwonkiem.

Zapraszamy do udziału w konferencji naukowej

21-23 kwietnia 2016

W swoim Żywocie człowieka poćciwego Mikołaj Rej gani katolickich pasterzy i powiada:

 

kto by się chciał dopytywać o Niego a szukać świętych dróg, nauk a postępków Jego, to już „heretyk” – to już tego mieczem, ogniem, klątwą, dzwonkiem i każdym kstałtem prześladować. Jedno ten, który mocno stoi przy dekretach a przy dziwnych ustawach a wymyślech ludzkich […], to już „święty”, toby już tego kanonizować za żywota jego.

Uderzająca jest niezgoda pisarza z Nagłowic na tworzenie na tle konfesyjnym podziałów binarnych, dzielących na ortodoksję i tych, którzy zboczyli z właściwej drogi. Niezgoda ta każe jednak współczesnemu czytelnikowi postawić szereg pytań. Kto właściwie był wówczas „heretykiem”? Jakie przesłanki wiodły do opatrywania kogoś tym mianem? Jakie konsekwencje i cele miały dysputy teologiczne, ustanawiające obowiązującą wykładnię Pisma?

Nowożytny spór konfesyjny był początkowo polemiką przede wszystkim z doktrynami Kościoła katolickiego. Polemika ta – choć owocuje wyodrębnieniemsię kościołów niezależnych od Rzymu – zasadza się na krytyce instytucji, jaką jest Kościół. Katolicyzm, luteranizm czy kalwinizm krzepną jednak z czasem w określonych formach, ustalają bądź rewidują rządzące nimi zasady. Niemniej ferwor i polemiczna swada konfesyjnych dyskutantów otworzyły wiele debat, które nie zyskały instytucjonalnego podsumowania; czasem też zmaterializowanym inicjatywom nie było dane zachować swojego zamierzonego kształtu czy w ogóle utrzymać się na religijnej mapie Europy. Jaki głos po nich pozostał?

Ortodoksja w zależności od tego, kto rościł sobie prawo do jej ustanawiania, przybierała różne formy i odcienie, wzniecając spory nowe i na nowo rozbudzając dyskusje z początków chrześcijaństwa. Ile więc było wyznaczników „właściwej drogi”, tyle przeciwstawnych im wymiarów herezji. Jaki dostęp ma współczesny badacz do źródeł literackich i historycznych świadczących o minionych polemikach, tezach i świadectwach funkcjonowania na wybranej drodze religijnej?

Spory konfesyjne puściły w ruch niezliczoną ilość pras drukarskich nowożytnej Europy: drukarnie Bazylei, Amsterdamu czy Rakowa utrwalały heterodoksyjną myśl na papierze. Czy można więc za Johannesem Burckhardtem, autorem Stulecia reformacji w Niemczech 1517-1617, uznać, że była to także rewolucja w wykorzystaniu mediów, które doprowadziły do zawiązania się nowych instytucji państwowych lub krytyki starych? W jaki sposób krytyka instytucji kościelnych, podbudowana kwestiami ściśle teologicznymi, przerodziła się w spory komentujące ordo rerum świeckiego świata? Jak wspomniane dyskusje odbiły się w wypowiedziach pozawerbalnych, utrwalonych w kodach wizualnych: rycinach na drukach ulotnych i w książkach, malarstwie, architekturze, rzeźbie, rzeczach i przedmiotach używanych na co dzień i od święta?


POSTULATY KONFERENCJI

W nawiązaniu do wydanego w 1993 zbioru studiów Lecha Szczuckiego chcemy ponownie zaproponować – po ponad dwudziestu latach – namysł nad tym, co oznaczał w epoce nowożytnej religijny nonkonformizm i jakie były jego konsekwencje, a także zastanowić się nad tym, jakie dzisiaj mamy narzędzia, by go badać.

Interesują nas zarówno prace analizujące społeczne i polityczne wymiary i konsekwencje odmienności religijnej oraz ich kulturowy wydźwięk, jak również prace edytorskie skupiające się na odczytywaniu poszczególnych dyskusji czy polemik religijnych. W związku z tym do udziału w konferencji zapraszamy filologów, historyków, historyków sztuki i kulturoznawców, a także teologów i religioznawców. Mamy nadzieję, że konferencja będzie mogła zgromadzić przedstawicieli wszystkich pokoleń badaczy.

 

PROPONOWANE KRĘGI ZAGADNIEŃ:

  • Nowożytne herezje oraz ich średniowieczne źródła.
  • Kto i jak tworzy „heretyka”? Konceptualizacja postaci heretyka w zależności od przyjętej „ortodoksyjnej” perspektywy.
  • „Radykalna reformacja” – pojęcie, bohaterowie, założenia.
  • Stronniczość źródeł: pułapki czyhające na edytora i interpretatora dzieł doby reformacji.
  • Polemika między ortodoksją i heterodoksją a kultura piśmienności i druku, a także pozawerbalny wymiar sporów konfesyjnych.
  • Nowożytne społeczeństwa wielowyznaniowe – postulat czy rzeczywistość?
  • Wpływ polemik reformatorów na instytucje świeckie: postulaty i rzeczywistość.
  • Reformacja wobec wyznań niechrześcijańskich: dialog reformatorów z judaizmem, islamem.
  • Wolnomyśliciele: próby łagodzenia sporów.
  • Siedemnastowieczni libertyni wobec wiary.
  • Kary i zagrożenia związane z zejściem z drogi wyznaczanej przez autorytety państwowe i kościelne.
  • Kościół katolicki wobec innowierców: obawy i strategie przeciwdziałania.
  • Rola konwersji wobec wielości ruchów religijnych i jej wektory.

 

 INFORMACJE DOTYCZĄCE ZGŁOSZEŃ

 

Zgłoszenia prosimy wysyłać pod adresem Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. do 20 marca 2016 roku. Formularz zgłoszeniowy można pobrać tutaj.

Opłata konferencyjna wynosi 50 zł. Organizatorzy przewidują wydanie recenzowanej publikacji pokonferencyjnej.

Konferencja odbędzie się w dniach 21-23 kwietnia 2016 roku w Warszawie.



Konferencja została objęta patronatem

KOMISJI DO BADAŃ NAD REFORMACJĄ W POLSCE I EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ 

przy Wydziale "Artes Liberales" Uniwersytetu Warszawskiego.




Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej To find out more about the cookies we use and how to delete them, see our privacy policy.

I accept cookies from this site.

EU Cookie Directive Module Information